Noel’e İlişkin Doğru Bilinen Yanlışlar

Yazar Yeşua Özçelik5 defa okundu

Her yıl aralık ayının son günlerinde kiliseleri tatlı bir heyecan sarar. 24 Aralık akşamı dünyanın pek çok yerinde kiliselerde İsa Mesih’in insan olup aramıza gelişi kutlanır. Bu kutlamalar içerisindeki vazgeçilmeyen unsurlardan birisi de doğuş öyküsünü canlandıran tiyatro oyunlarıdır. Bir klasik haline gelen bu tiyatro oyunları, Meryem ile Yusuf’un nüfus sayımı için bir yolculuğa çıkması ile başlar. Beytlehem’e geldiklerinde bir han –günümüz diliyle kalacak bir otel– aramaktadırlar. Fakat konaklayacak yer bulamayınca bir ahır bulurlar ve Meryem orada bebek İsa’yı dünyaya getirir. Sonrasında ise melekler çobanlara gözükerek İsa’nın doğumunu müjdelerler ve bunun üzerine çobanlar bebek İsa’yı ziyaret eder. Devamında ise kendileri için bir belirti olduğunu düşündükleri yıldızı takip eden yıldızbilimciler sahneye çıkar ve hediyelerini sunmalarıyla doğuş oyunu son bulur.

Hristiyanlar –ya da Noel etkinliklerine katılmış olanlar– bu hikâyeyi kolayca anımsayacaklardır. Noel’e yani İsa’nın doğumuna ilişkin bu anlatıyı izlemek oldukça keyiflidir ve belleklerimizde hikâye bu şekilde yerleşmiştir. Fakat İncil metinlerini dikkatli bir şekilde okuduğumuzda bu anlatıda düzeltilmesi gereken bazı bilgilerin olduğunu söyleyebilir miyiz? İsterseniz kısaca tarihte gerçekleşen Noel hikâyesine bir göz atalım.

İsa ne zaman doğdu?

Öncelikle İsa’nın doğum günü ile başlayalım. Her ne kadar günümüzde Hristiyanların büyük çoğunluğu 24 Aralık gecesi Noel’i kutlasa da aslında İncil metinleri bize kesin bir doğum tarihi vermemektedir. Kesin bir gün verilmediğinden kilise tarihinde İsa’nın doğum gününe ilişkin 21 Mart, 15 Nisan, 20 Mayıs gibi birçok farklı tarih ileri sürülmüştür. Sanırım bu noktada Ermeni Ortodoks Kilisesinin neden 6 Ocak’ta Noel’i kutladığına dair soru da daha anlamlı gelmeye başlayacaktır. Ermeni Kilisesi, İncil’de İsa’nın vaftiz olduğunda 30 yaşında olmasına referans vererek onun doğum tarihi ile vaftiz tarihinin aynı olduğuna ve bu nedenle de 6 Ocak tarihinde olması gerektiğine işaret ederler.[1]

İsa’nın doğum zamanına dair İncil metinleri üzerinden bazı ipuçları elde edilebilir. Örneğin, birçok kişi çobanların sürülerini gece yarısı gütmesine işaret ederek bunun aralıkta olamayacağına dikkat çekereler. Ayrıca Elizabeth’in Yahya’ya hamile kalması tarihinden ve Meryem’in onu ziyaret ettiği anlatılar üzerinden bakıldığında İsa’nın eylül ya da ekim ayında doğmasının muhtemel olduğu düşünülmektedir.

Handa ona yoktu yer…

Bir başka yanlış anlaşılma ise İsa’nın doğum sahnesinde kullanılan han ve yemlik temaları ile ilişkilidir. Öncelikle İncil’in Türkçe çevirisinde “han” şeklinde çevrilen sözcük κατάλυμα (kataluma) aslında “konuk odası” anlamına gelmektedir. Luka ve Markos’ta kelimenin geçtiği diğer yerlere baktığımızda “konuk odası” olarak kullanıldığını görmekteyiz.[2] Daha ilginci muhtemelen o bölgede bir han ya da otel mevcut bile değildi. Çünkü ufak bir yer olmakla birlikte yol üzerinde kalıyordu.[3] Dolayısıyla Yusuf ve Meryem handa bir yer aramaktan ziyade o dönemin kültürü gereği ailelerinin, akrabalarının yanına gitmekteydiler.[4]

O dönemde köy evlerinde misafirler için konuk odaları söz konusudur. Luka’da okuduğumuza göre bu odada yer yoktur. Peki, İsa nerede doğdu? Yine Luka bizlere İsa’nın doğduğunda bir kundağa sarılıp yemliğe konulduğundan söz eder. Bu da akıllara ahır ortamını getirir. Fakat o dönemde yemliklerin köy evlerinin ana odasında tutulması oldukça yaygındır. Çünkü hayvanlar konuk odasına çok yakın bir yerde tutulmaktadırlar.[5]

Antik dönemde köy evi

Noel ve Yıldızbilimciler

Noel’e özgü bir başka yanlış fikir Matta’da sözü edilen yıldızbilimciler ile ilgilidir. Günümüzde İsa’nın doğum hikâyesinde genelde üç yıldızbilimcinin ziyareti canlandırılır. Fakat İncil metinlerine baktığımızda yıldızbilimcilerinin sayısından bahsedilmez. Genelde bu tür bir çıkarımın İsa’ya sunulan üç tür hediyeden elde edildiği düşünülebilir. Fakat tekrar söylemek gerekirse metinler bize belirli bir sayı vermez. Bununla birlikte yıldızbilimcilerden bahseden Matta Müjdesi, bu kişilerin İsa’yı ziyaret etme zamanlarına ilişkin bilgi vermektedir.

Üç Yıldızbilimci – Kariye Müzesi

Bu ziyaret anı düşünülenin aksine hemen doğumun olduğu dönemde değil, sonrasında gerçekleşmektedir. Matta yıldızbilimcilerin öncelikle o bölgenin kralı olan Hirodes’i ziyaret ettiklerini belirtir. Çünkü muhtemelen onlar beklenen yeni kralın da yine kral soyundan geleceğini düşünmüş olabilirler. Yine Matta’daki anlatıya baktığımızda yıldızbilimcilerin İsa’yı ziyaret etmesinin ardından Hirodes’in tüm 2 yaş ve altı çocukları öldürtme emri çıkarttığını söyler. Çünkü yaptığı hesaplamalara göre İsa 2 yaşında ya da altında olabilir. O zaman bu bize yıldızbilimcilerin İsa’yı hemen değil, doğumu üzerinden belirli bir zaman geçtikten sonra ziyaret ettiklerini açık bir şekilde göstermektedir.

Son Söz: Noel’in Gerçek Anlamı

Noel’e ilişkin doğru bilinen bazı yanlış fikirlere yer verdikten sonra sanırım Noel’in gerçek anlamına dair birkaç kelam da söylemek yerinde olur. Çam ağacı süslemek, birbirimize hediyeler vermek gerçekten hoş şeylerdir. Tabii tüketim toplumlarında bu değerlendirilmesi gereken bir fırsata dönüştürülmeye çalışılır. Fakat tüm bunların ötesinde Üçlübirlik olan Tanrı’nın (Baba-Oğul-Kutsal Ruh) ikinci şahsı yani Oğul’un beden alıp aramıza gelmesi olağanüstü bir haberdir. Aslında çoğu zaman bunu düşünmeye çalıştığımızda zihinlerimiz bir tür mavi ekran hatası verir. “Nasıl yani, bu nasıl olur?” diye düşünmeden edemeyiz. Mucizeler de böyle değil midir? Olağan evrene dışarıdan olağanüstü bir varlığın müdahale etmesi…

Yaklaşık 2000 yıl önce Tanrı bu evrene, bu kez çok farklı bir şekilde müdahale eder. Kendi biricik Oğlu’nu gönderir. Yuhanna Müjdesi bunun nedenini bize açıklar: “Çünkü Tanrı dünyayı o kadar çok sevdi ki, biricik Oğlu’nu verdi. Öyle ki, O’na iman edenlerin hiçbiri mahvolmasın, hepsi sonsuz yaşama kavuşsun.”[6] Noel’in gerçek anlamı, Tanrı’nın bizler için biricik Oğlu’nu çarmıhta bizlerin yerine kendi canını sunmak üzere vermesinde yatmaktadır. Öyle ki onun ölümüyle bizler sonsuz bir yaşama kavuşalım.